Toàn cảnh lịch sử ngành Điều dưỡng Việt Nam và trên thế giới

Tương tự như nhiều lĩnh vực trong khối ngành Y Dược, ngành Điều dưỡng đã trải qua một hành trình phát triển đầy ý nghĩa và đáng ghi nhớ. Bài viết sau đây sẽ điểm lại những dấu mốc quan trọng, các sự kiện nổi bật và những nhân vật có ảnh hưởng lớn đến lịch sử ngành Điều dưỡng Việt Nam và trên thế giới. Bạn đọc hãy cùng theo dõi!

Nhìn lại lịch sử ngành Điều dưỡng với những dấu ấn quan trọng

Lịch sử ngành Điều dưỡng Việt Nam qua các giai đoạn

Dù gặp nhiều khó khăn bởi chiến tranh, đói nghèo và điều kiện vật chất hạn chế, ngành Điều dưỡng tại Việt Nam vẫn kiên trì phát triển và gắn bó chặt chẽ với quá trình hiện đại hóa của nền y tế nước nhà. Qua từng chặng đường xây dựng và trưởng thành, ngành đã đạt được nhiều dấu mốc quan trọng. Sau đây là các giai đoạn tiêu biểu trong quá trình phát triển của nghề Điều dưỡng ở Việt Nam.

Giai đoạn trước năm 1945

Hai danh y nổi tiếng là Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác và Tuệ Tĩnh – Đây được xem là những người đặt nền móng cho việc chăm sóc và chữa bệnh tại Việt Nam, đồng thời có những đóng góp đáng kể vào sự phát triển ban đầu của ngành Điều dưỡng. Ở thời kỳ này, hầu hết vai trò chăm sóc sức khỏe thường do phụ nữ trong gia đình đảm nhiệm, áp dụng các phương pháp điều trị theo những kinh nghiệm dân gian, Y học cổ truyền đã được lưu truyền qua nhiều thế hệ.

Trong thời kỳ Pháp thuộc, hệ thống y tế theo mô hình Tây y bắt đầu được du nhập vào Việt Nam. Thực dân Pháp cho xây dựng một số bệnh viện quy mô lớn, tuy nhiên, người Việt Nam lúc bấy giờ chỉ được đào tạo ở mức cơ bản để làm trợ lý cho các bác sĩ, chủ yếu thực hiện công việc theo y lệnh. Chính điều này đã dẫn đến sự nhầm lẫn giữa hai khái niệm “Điều dưỡng” và “Y tá” trong nhận thức của nhiều người.

• Năm 1901 mở lớp Y tá nam đầu tiên;
• Năm 1923 thành lập trường đào tạo Y tá đầu tiên dành cho người Việt;
• Đến năm 1937, lớp Y tá chính thức đầu tiên được tổ chức.

Tính đến năm 1945, toàn Đông Dương chỉ có duy nhất một trường đào tạo Bác sĩ và một trường Hộ sinh cao cấp, điều này phản ánh rõ nét sự non trẻ của ngành Điều dưỡng thời bấy giờ. Hệ thống đào tạo vẫn còn manh mún, chưa được tổ chức một cách bài bản và chuyên sâu như hiện nay.

Giai đoạn 1945 – 1975

Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thành công là bước ngoặt quan trọng trong lịch sử ngành Y tế nói chung và Điều dưỡng tại Việt Nam nói riêng. Sau khi đất nước đã giành được độc lập, Đảng và Nhà nước đã lãnh đạo ngành Y tế tích cực xây dựng lực lượng cán bộ, trong đó đóng vai trò chủ lực là Quân Y.

Tiếp sau đó giáo sư Đỗ Xuân Hợp đã tiến hành tổ chức lớp Y tá đầu tiên, từ đó mở đầu cho hệ thống đào tạo bài bản trong lĩnh vực Điều dưỡng. Thời gian sau đó hàng loạt những khóa học tiếp tục được triển khai để đáp ứng yêu cầu cấp bách về đội ngũ nguồn nhân lực phục vụ khác chiến, chăm sóc sức khỏe cho nhân dân.

Vào năm 1954 khi đất nước bị chia cắt, miền Bắc tập trung trong việc đào tạo đội ngũ cán bộ Y tế phục vụ cho công cuộc kháng chiến chống mỹ. Đến năm 1950 khi những cơ sở Y tế Trung ương, bệnh viện lớn đã tổ chức những khóa đào tạo Y tá trưởng. Bên cạnh đó nhiều cán bộ được cử đi học tập ở những đất nước có hệ thống Y tế tiên tiến nhằm nâng cao trình độ chuyên môn, năng lực quản lý.

Khi đó, miền Nam Việt Nam tiếp cận mô hình Y tế của Hoa Kỳ nên đang dần phát triển ngành y tế theo hướng đó, với nhiều đổi mới trong công tác tổ chức và đào tạo. Ở giai đoạn này đánh dấu sự chuyển đổi về danh xưng: Từ “Y tá” sang “Điều dưỡng viên” – Đây là bước đi quan trọng thể hiện xu hướng chuyên nghiệp hóa.

Một số mốc thời gian trong công tác đào tạo tại miền Nam:

• Năm 1956: Thành lập Trường Cán sự Điều dưỡng Sài Gòn đào tạo trong thời gian 3 năm;
• Triển khai đào tạo Tá viên Điều dưỡng hệ sơ cấp (12 tháng);
• Năm 1973: Tiến hành mở lớp Điều dưỡng công cộng hệ 3 năm tại Viện Quốc gia Y tế Công cộng.

>>> Xem thêm: Thực Trạng Ngành Điều Dưỡng Việt Nam Hiện Nay

Ngành điều dưỡng: Hành trình thầm lặng và cao cả

Giai đoạn từ năm 1975 đến nay

Cuộc kháng chiến chống Mỹ hoàn toàn giành thắng lợi, ngành Y tế bắt đầu quá trình hợp nhất hệ thống Điều dưỡng giữa miền Nam – Bắc. Cùng với đó Bộ Y tế đã ban hành thêm nhiều chính sách nhằm chuẩn hóa công tác Điều dưỡng trên phạm vi toàn quốc.

• Năm 1982: Công nhận chức danh Y tá trưởng khoa, Y tá trưởng bệnh viện;
• Năm 1985: Hai trường Đại học lớn là Đại học Y Hà Nội và Đại học Y Dược TP.HCM tiến hành tổ chức các khóa đào tạo cử nhân Điều dưỡng đầu tiên;
• Ngày 26/10/1990: Thành lập Hội Điều dưỡng Việt Nam;
• Năm 1993: Bộ Y tế ban hành quy định chính thức về chế độ và trách nhiệm của Điều dưỡng viên tại các cơ sở y tế trên địa bàn cả nước;
• Ngày 20/12/1993: Học viện Quân Y thành lập Bộ môn Điều dưỡng;
• Năm 1995: Chính thức triển khai đào tạo Cử nhân Điều dưỡng hệ chính quy tại các trường Đại học y lớn;
• Ngày 22/4/2005: Bộ trưởng Bộ Nội vụ ký Quyết định số 41/2005/QĐ-BNV để xác lập rõ vị thế pháp lý của ngành Điều dưỡng trong hệ thống ngành nghề quốc gia;
• Năm 2012: Ban hành chuẩn năng lực và chuẩn đạo đức nghề nghiệp Điều dưỡng viên.

Lịch sử ngành Điều dưỡng thế giới 

Giai đoạn sơ khai

Ở thời kỳ cổ đại công việc chăm sóc sức khỏe người bệnh chưa được coi là ngành nghề chuyên biệt, lúc này hoạt động chữa bệnh được gắn chặt với những tín ngưỡng, các pháp sư, tu sĩ, nữ tín đồ sẽ là người đảm nhiệm vai trò giống như Điều dưỡng ngày nay. Mặc dù họ không được đào tạo bài bản mà chỉ làm việc căn cứ vào kinh nghiệm truyền miệng.

Đến sau Công nguyên, một số phụ nữ bắt đầu làm Điều dưỡng viên tự nguyện. Bà Phoebe (người Hy Lạp) được ghi nhận là Điều dưỡng viên tại gia đầu tiên. Bà Phabiola (người La Mã) thế kỷ IV còn mở nhà riêng để chăm sóc người bệnh.

Từ thế kỷ XI – XIII, cùng với sự bùng nổ của các cuộc Thập tự chinh, nhu cầu ngành Điều dưỡng tăng cao, ngày càng có nhiều bệnh viện được thành lập. Đến thế kỷ XVI, Điều dưỡng bị xem nhẹ khi nhiều người hành nghề xuất thân từ nữ tù nhân.

Florence Nightingale, người góp công lớn thay đổi ngành Điều dưỡng

Sự hình thành ngành Điều dưỡng hiện đại

Florence Nightingale (1820–1910) chính là người đặt nền móng cho ngành Điều dưỡng chuyên nghiệp. Bà có xuất thân quý tộc nhưng yêu thích công việc chăm sóc cho người bệnh và đã tham gia học Điều dưỡng tại Đức.

Trong Chiến tranh Krym (1854–1855), bà đã cùng những cộng sự cải thiện điều kiện vệ sinh tại bệnh viện dã chiến từ đó giảm tỷ lệ tử vong. Chiến tranh kết thúc với số tiền được quyên góp bà đã mở trường chính quy đầu tiên đào tạo Điều dưỡng viên – Trường Điều dưỡng Nightingale.

Ngày 12/5 – đây là ngày sinh của bà Florence, sau này được chọn là Ngày Quốc tế Điều dưỡng để tôn vinh những đóng góp bà mang lại cho ngành này.

Thời kỳ phát triển của Điều dưỡng đến nay

Sau Nightingale, nhiều cá nhân cũng để lại đóng góp quan trọng cho lịch sử ngành Điều dưỡng. Đó là Clara Barton và Dorothea Dix thực hiện giám sát quân y trong các cuộc nội chiến. Là Linda Richards bắt đầu công việc lưu trữ hồ sơ bệnh án và viết Y lệnh. Năm 1931 Jane Addams đạt giải thưởng Nobel Hòa Bình.

Từ năm 1950 trở đi, ngành Điều dưỡng dần có những bước phát triển vượt bậc cùng với sự nghiên cứu, phát triển những học thuyết Điều dưỡng.  

Đến nay, ngành Điều dưỡng đã được công nhận là một lĩnh vực độc lập với vai trò và vị trí hết sức quan trọng trong hệ thống y tế. Hệ thống các trường đào tạo ngành Điều dưỡng đã được xây dựng và phát triển nhanh chóng để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng về chăm sóc sức khỏe. 

Thông tin bài viết ở trên, Trường Cao đẳng Y Dược Sài Gòn hy vọng đã giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về lịch sử ngành Điều dưỡng Việt Nam và trên thế giới. Đặc biệt sẽ thấy được Điều dưỡng là ngành có nhiều đóng góp trong hệ thống Y tế, đảm bảo sức khỏe cho mọi người.